Z czym kojarzy Wam się Meksyk? Na pewno jedną z pierwszych odpowiedzi będą cenoty. To niewątpliwie krasowy cud natury, którym może poszczycić się Półwysep Jukatan. Niektóre z nich są ukryte głęboko pod ziemią, a inne można znaleźć na powierzchni ziemi. Ile cenot odwiedzić podczas swojej podróży? Które są najładniejsze? Na te i inne pytania odpowiadam poniżej. 

Ile cenot ma Meksyk? Ciężko stwierdzić. Na samym Jukatanie jest ich ponad 6 tysięcy, a liczba ta ciągle się zmienia. Sami byliśmy świadkami odkrycia kolejnej. Kiedy jechaliśmy samochodem z Playa del Carmen do Tulum, na trasie utworzył się potężny korek. Okazało się, że chwilę wcześniej zapadł się fragment drogi, a pod nią odkryto nową cenotę. Nie wszystkie są otwarte dla turystów – wiele z nich znajduje się w miejscach niedostępnych. Istnieją również cenoty, które ze względu na swój niegdyś sakralny charakter są wyłączone ze zwiedzania.

Co to są cenoty?

Cenota to rodzaj studni krasowej powstałej w sposób naturalny w wapiennych skałach. Choć zasadniczo Meksyk składa się z różnego rodzaju skał osadowych, to półwysep Jukatan budują głównie wapienie, na których zachodzą silne zjawiska krasowe. Taka budowa geologiczna sprawia, że w tej części kraju praktycznie nie ma rzek ani jezior, a głównym źródłem słodkiej wody są właśnie cenoty łączące się z zasobami wody gruntowej. 

Nazwa cenote wywodzi się z języka Majów i oznacza „jaskinię z wodą”. Można wyróżnić trzy rodzaje cenot: zamknięte (jaskinie), półotwarte oraz otwarte. Ta klasyfikacja jest związana z ich wiekiem. Najmłodsze to te z nienaruszoną kopułą, najstarsze zaś są całkowicie otwarte i bardziej już przypominają staw czy jezioro.

Jak powstały cenoty?

Cenoty powstały w okresie ostatniego zlodowacenia, czyli około 1,5 mln lat temu. Miało wtedy miejsce powiększenie się lądolodów na biegunach w efekcie czego obniżył się poziom morza. Wówczas wapienne skały Jukatanu zostały „odsłonięte” i rzeźbione były przez wody deszczowe. Następnie w wyniku stopnienia lodu nastąpiło podniesienie się poziomu morza, a woda zalała wyrzeźbione w wapieniu formy. W ten sposób powstały cenoty, czyli naturalne studnie wapienne zalane wodą.

Cenoty na Jukatanie tworzą całe systemy jaskiń, studni i tuneli wypełnionych podziemnymi jeziorami i rzekami. Szacuje się, że łączna długość wszystkich podziemnych kanałów przekracza 500 km.

Cenoty w kulturze Majów

Cenoty odgrywały także ważną rolę w wierzeniach Majów, którzy traktowali je jako łącznik z zaświatami. Wierzono również, że w takich naturalnych studniach mieszka bóg deszczu i wody Chaaka, przez co niektóre z nich były miejscem odprawiania rytuałów i składania ofiar z ludzi. Badania archeologiczne wykazały, że wiele szczątek odnalezionych w cenotach w Meksyku należą do dzieci w wieku 3 – 11 lat. Jednym z takich rytualnych miejsc była święta cenote na terenie miasta Chichen Itza (na zdjęciu poniżej), o której opowiem Wam przy omawianiu tego jednego z siedmiu cudów świata.

Które cenoty warto odwiedzić?

Nie ukrywam, że przy planowaniu swojej podróży po Jukatanie największy problem miałam właśnie z cenotami. Ile ich odwiedzić? Które są najładniejsze? Cenot jest mnóstwo i logiczne było to, że nie uda się zobaczyć wszystkich. Finalnie odwiedziłam osiem cenot i myślę, że to taka optymalna liczba. Na pewno zaplanujcie sobie wizyty w każdej z trzech rodzajów cenot (zamknięta, półotwarta i otwarta), aby mieć pełen przekrój tego jak wyglądają. Warto też zadać sobie pytanie: czego oczekujecie od wizyty w danej cenocie? Szybkiego zdjęcia na pamiątkę, czy dłuższej kąpieli i relaksu? Jeśli to drugie to wybierzcie te mniej zatłoczone i mniej popularne.

Poniżej lista cenot, które odwiedziłam. Kolejność przypadkowa. Podane ceny obowiązywały w sezonie zimowym 2022. Na samym dole znajdziecie mapę z zaznaczonymi wszystkimi cenotami.

Cenote Azul

Cena: 140 MXN
Udogodnienia: przebieralnie, łazienki, prysznice, kamizelki,
Godziny otwarcia: 9:00 – 22:00

Cenote Azul znajduje się między Tulum a Playa del Carmen. Jest rozległa i całkowicie otwarta, a w idealnie przejrzystej wodzie widać jasne, wapienne skały i kolorowe rybki. Nad głównym basenem znajduje się klif, z którego można skakać do wody. Spacerując ścieżkami wokół cenoty znajdziecie inne, mniejsze baseny, które idealnie nadają się do zdjęć bez ludzi.

Cenote Calavera

Cena: 250 MXN
Udogodnienia: przebieralnie, łazienki, prysznice, kamizelki, bar
Godziny otwarcia: 9:00 – 17:00

Cenote Calavera to nic innego jak dziura w ziemi, do której można wskoczyć. Po hiszpańsku słowo calavera oznacza „czaszkę” bo z lotu ptaka można zaobserwować jedną dużą dziurę przypominającą usta i dwie mniejsze dziurki przypominające oczy. Miejsce znajduje się 3 km od Tulum i jest łatwo dostępne dla turystów. Atrakcją wewnątrz cenoty jest huśtawka, na której każdy chce zrobić sobie zdjęcie. Byliśmy tu chwilę po otwarciu i poza nami były dwie osoby więc chociaż przez chwilę mogłam nacieszyć się tym miejscem bez tłumów. Wokół cenoty znajdują się leżaki, na których można odpocząć między pływaniem.

Po wejściu do cenoty okazuje się, że nie jest ona taka mała jak mogłaby się wydawać z góry. To sporych rozmiarów jaskinia, w której można pływać i nurkować. W najgłębszym miejscu liczy około 16 metrów głębokości. Około godziny 11:00 na miejsce przyjechała grupa nurków, która z całym specjalistycznym sprzętem zaczęła eksplorować głębiny. 

Gran Cenote 

Cena: 500 MXN
Udogodnienia: przebieralnie, łazienki, prysznice, kamizelki,
Godziny otwarcia: 8:00 – 16:45

Gran Cenote to największa cenota na Jukatanie licząca 120 m długości. Znajduje się obok Cenote Calavera, na obrzeżach Tulum. Przed wejściem zastanawiałam się czy jest warta swojej ceny, ale postanowiłam zaryzykować. Cechuje ją niesamowite bogactwo form krasowych: stalaktytów, stalagmitów i ogromnych komór skalnych. To dwa baseny połączone podziemnym tunelem, przez który można przepływać. Wewnątrz napotkacie żółwie morskie i nietoperze. Przez cały czas trzeba mieć na sobie kamizelkę a ochrona pilnuje, aby przed wejściem dokładnie się opłukać, włącznie z umyciem włosów. 

Cenote Corazon

Cena: 150 MXN
Udogodnienia: przebieralnie, łazienki, prysznice, kamizelki,
Godziny otwarcia: 9:00 – 17:00

Cenote Corazon to cenota w kształcie serca, znajdująca się niedaleko Tulum. Nie jest to popularne miejsce więc niezależnie od pory dnia nie spotkacie dużej ilości osób. Przyjechałam tutaj tylko po to aby polatać dronem, ale niestety był za silny wiatr i po kilku próbach odpuściłam. Poniższe zdjęcie znalezione w Internecie.

Cenote Suytun

Cena: 150 MXN
Udogodnienia: przebieralnie, łazienki, prysznice, kamizelki,
Godziny otwarcia: 9:00 – 16:30

To najbardziej instagramowa cenota w całym Meksyku! Znajduje się na obrzeżach Valladolid. Jeśli zależy wam na zdjęciach bez ludzi to koniecznie przyjedźcie tutaj na otwarcie. Później tworzy się kolejka i trzeba swoje odczekać. Wewnątrz jaskini znajduje się platforma, a nad nią przesmyk, przez który wpada do środka snop światła. Najlepszy efekt jest między 11:00 a 14:00 kiedy słońce jest w zenicie, ale wówczas nastawcie się na dłuuuuugą kolejkę do zdjęć. My byliśmy z samego rana i przez pierwsze 15 minut od otwarcia poza nami nie było zupełnie nikogo 🙂 W środku siedzi strażnik, który pilnuje, aby jedna osoba spędziła maksymalnie minutę/dwie na zrobienie zdjęć.

W cenie biletu możecie również zobaczyć sąsiednią cenotę, która nie jest rozpromowana przez Instagram, a co za tym idzie – mało osób do niej trafia. Według mnie jest równie klimatyczna i jeśli już tu jesteście to warto ją zobaczyć.

Laguna Kaan Luum

Cena: 300 MXN + 150 MXN dron
Udogodnienia: prysznice
Godziny otwarcia: 9:00 – 16:00

Laguna Kaan Luum jest wyjątkowa, ponieważ wewnątrz niej znajduje się głęboka na 80 metrów cenota. Wpłynięcie do cenoty jest dostępne jedynie dla doświadczonych nurków lub wycieczek naukowych. Kaan Luum to idealne miejsce dla droniarzy – z lotu ptaka wygląda obłędnie. Na terenie laguny znajduje się niewielka wieża widokowa, z której dokładnie zobaczycie granatową cenotę (nawet jeśli nie macie drona) oraz liczne hamaki i huśtawki zanurzone w wodzie. Miejsce znajduje się na obrzeżach Tulum i otoczone jest rajską dżunglą. Woda mieni się różnymi odcieniami błękitu i zieleni. 

Cenote Sac-Aua

Cena: 150 MXN + 100 MXN kajak
Udogodnienia: kajaki
Godziny otwarcia: 9:00 – 17:00

To zdecydowanie (jeszcze) ukryty skarb Jukatanu. Myślę, że za kilka lat będzie to również jedna z popularniejszych cenot w Meksyku, dlatego tym bardziej się cieszę, że udało mi się ją teraz zobaczyć. Aby do niej dojechać warto mieć samochód, ponieważ znajduje się około pół godziny jazdy od Valladolid i nie dojeżdża tu żadna komunikacja miejska. Przy wejściu należy wpisać się na listę, dzięki czemu okazało się, że byliśmy pierwszymi turystami, a przyjechaliśmy w południe. Dzień wcześniej przez cały dzień było jedynie 15 osób. 

Nie skłamię jak napiszę, że cenota Sac-Aua znajduje się w moim TOP 3 ulubionych cenot. Spędziliśmy w niej dobrych kilka godzin i przez cały czas byliśmy zupełnie sami. To nieduża cenota z wysepką na środku. Dookoła jest piękna przejrzysta woda, po której można pływać kajakiem. Niesamowite wrażenie robią również korzenie drzewa, które opadają na samo dno cenoty. Dodatkowo obok jest też piękna jaskinia. 

Cenote Oxman

Cena: 150 MXN / 200 MXN / 250 MXN
Udogodnienia: przebieralnie, łazienki, prysznice, kamizelki, restauracja
Godziny otwarcia: 10:00 – 17:00

Cenote Oxman znajduje się na terenie Hacienda San Lorenzo Oxman, na obrzeżach miasta Valladolid. Wygląda prawie tak samo jak popularna cenota Ik-Kil (przy Chichen-Itza), tylko jest nieco mniejsza i też mniej zatłoczona. Do dyspozycji gości jest dodatkowo odkryty basen z barem i restauracja. Sama cenota ma kształt głębokiej studni, do której trzeba zejść po krętych schodach. Jej największą atrakcją jest możliwość skoków do wody przy użyciu huśtawki z liany. 

Cena zależy od wybranej opcji:

1. 150 MXN – obejmuje dostęp tylko do cenoty i basenu.
2. 200 MXN – obejmuje dostęp do cenoty i basenu oraz daje 50 MXN na napoje/posiłki.
3. 250 MXN – obejmuje dostęp do cenoty i basenu oraz daje 150 MXN na napoje/posiłki.

Co musicie wiedzieć przed wejściem do cenoty?

1. Jeśli zależy Wam na ciszy i prywatności to najlepiej odwiedzać cenoty z samego rana, zaraz po otwarciu. W większości cenot (nawet tych najbardziej Instagramowych) byliśmy jedyni. 
2. Przed wejściem do każdej cenoty trzeba wziąć prysznic, aby zmyć z siebie ewentualny krem z filtrem UV. W niektórych cenotach wymagane było również umycie włosów.
3. Prawie w każdej cenocie jest obowiązek posiadania kamizelki ratunkowej. Nawet jeśli jesteśmy dobrymi pływakami to musimy stosować się do tego przepisu. Wystarczy na chwilę zdjąć kamizelkę, a obsługa od razu to wychwytuje.