Jerozolima jest największą atrakcją Izraela. To centralny punkt, wokół którego łączą się dzieje świata. W sercu Żyda na zawsze pozostanie modlitwa pod Ścianą Płaczu. Chrześcijanin na całe życie zapamięta przejście Drogą Krzyżową do Bazyliki Grobu Pańskiego, a muzułmanina poruszy widok Kopuły na Skale. Osoby, dla których religia ma mniejsze znaczenie również odczują magię miasta.
Spacerując po Starym Mieście Jerozolimy aż trudno uwierzyć, że jego powierzchnia jest niewiele większa niż 1km². Widać tu wyraźny podział na cztery części. Pierwsza z nich to Dzielnica Muzułmańska (Muslim Quarter), która zajmuje część północno-wschodnią. Dzielnica Żydowska (Jewish Quarter) leży w południowej części Starówki, nad Ścianą Płaczu. Najmniejsza Dzielnica Ormiańska (Armenian Quarter), otoczona jest dodatkowym murem i zajmuje narożnik południowo-zachodni. Na największym obszarze rozciąga się Dzielnica Chrześcijańska (Christian Quarter) obejmująca całą północno-zachodnią część Starówki.
Różnice między dzielnicami widać gołym okiem, zarówno pod względem architektury jak i kultury mieszkańców. Ubierając się zbyt skąpo w części żydowskiej i muzułmańskiej możemy spotkać się z wrogimi reakcjami. Część ormiańska jest schludna, ale pustawa. Dzielnica żydowska wyróżnia się wysokimi, kamiennymi murami. Część chrześcijańska została zdominowana przez liczne sklepiki i bazarki, a dzielnica muzułmańska jest najbardziej zaniedbana.
Jak dostać się do Jerozolimy z lotniska w Tel Avivie?
Przejazd z lotniska w Tel Avivie do Jerozolimy zajmuje okoły godziny. Trzeba przyznać, że komunikacja między tymi miastami jest naprawdę bardzo dobra. Jeśli lecimy z Polski tanimi liniami to raczej na pewno wylądujemy na terminalu pierwszym. Opisane niżej propozycje dotarcia do Jerozolimy wyruszają z terminala trzeciego, na który co 10-15 minut kursuje przez całą dobę darmowy autobus lotniskowy. Kiedy dotrzemy już na właściwy terminal to mamy dwie opcje:
- Shuttle Bus do Jerozolimy – to opcja najwygodniejsza. Shuttle Busy znajdują się na przeciwko głównego wejścia, więc nie sposób ich nie zauważyć. Nie mają narzuconych godzin odjazdu – ruszają zaraz po zapełnieniu. Kursują nawet w czasie szabatu. Cena to 60 szekli od osoby (66zł)
- Bus nr 485 do Jerozolimy – to opcja najtańsza. Autobus kursuje 24 godziny na dobę i wyrusza o każdej pełnej godzinie. Tutaj jednak musimy pamiętać, że podczas szabatu (od piątku 14:00 do soboty 19:00) bus nie kursuje. Cena to około 22 szekli, czyli 25zł.
Co zobaczyć w Jerozolimie?
Poniżej przygotowałam listę kilku miejsc, które koniecznie trzeba zobaczyć będąc w Jerozolimie.
1. Spacer wzdłuż murów Starego Miasta
Zaraz po dojechaniu do Jerozolimy zamiast pójść spać, postanowiliśmy udać się na krótki spacer. Stare Miasto nocą jest zupełnie puste i lekko… przerażające. W rogu każdej ulicy stoją uzbrojeni strażnicy, którzy pilnują porządku. Zupełnie inaczej jest za dnia, kiedy te same miejsca wypełniają się licznymi straganami czy sklepami, a wokół kręci się masa turystów. Warto zobaczyć obie wersje.
2. Ściana Płaczu
Ściana Płaczu to najważniejsze miejsce Dzielnicy Żydowskiej, a także całego żydowskiego świata. Jej poprawna nazwa to Mur Zachodni (Western Wall), ale Żydzi używają też określenia Kotel. Jest to fragment muru oporowego chroniącego niegdyś drugą Świątynię przed osunięciem. Spotkać tu można wiernych, którzy podczas modlitwy rytmicznie się kołyszą. W szpary w murze wtykają kartki z wypisnymi prośbami do Boga. Na lewym krańcu Ściany, pod tzw. Łukiem Wilsona znajduje się otwarta synagoga zastawiona regałami z księgami religijnymi.
Dostęp do tego miejsca nie podlega żadnym ograniczeniom, jedynie podczas szabatu i świąt żydowskich obowiązuje zakaz fotografowania i filmowania. Należy pamiętać o odpowiednim stroju (skromny ubiór u kobiet i nakrycie głowy u mężczyzn). Ściana Płaczu podzielona jest na część żeńską i męską. Mężczyźni mogą przejść na stronę żeńską, ale nie odwrotnie. Aby zbliżyć się do Ściany Płaczu należy poddać się kontroli osobistej.
Ściana Płaczu dostępna jest dla zwiedzających przez całą dobę. Ja byłam w tym miejscu około północy i dzień później w ciągu dnia. Niby to samo miejsce, a mam zupełnie dwa różne wyobrażenia. W nocy było pusto i mogłam w ciszy poczuć atmosferę tego miejsca. Za dnia poza dzikim tłumem turystów niewiele pamiętam.
3. Kopuła na Skale
W centrum Wzgórza Świątynnego znajduje się złocista Kopuła na Skale (Dome of the Rock), która jest jednocześnie najbardziej widocznym obiektem Starego Miasta i jego symbolem (choć unikanym przez Żydów). To miejsce święte dla Muzułmanów. Wzgórze Świątynne ze wszystkich stron otoczone jest przez mury obronne. Do środka prowadzi 10 bram, a każda z nich strzeżona jest przez żołnierzy izraelskich i uzbrojonych strażników świątynnych.
Dla turystów przeznaczone jest jedno wejście: Brama Maurów. Muzułmanie mogą korzystać ze wszystkich pozostałych. Wyznaczone są godziny wejścia, lecz mimo to może się okazać, że jest ono zamknięte bez żadnej wcześniejszej informacji. Tak też było w naszym przypadku. Mimo, że udaliśmy się tam w godzinie, w której można było zobaczyć Kopułę z bliska to przy Bramie Maurów stali strażnicy i kategorycznie nam tego zabronili. Dlatego tak naprawdę dopiero na miejscu okaże się czy jest możliwość podejścia bliżej czy nie.
Poniższe zdjęcie to moje jedyne zdjęcie Kopuły na Skale zrobione z jakiegoś dachu podczas spaceru.
4. Via Dolorosa
Podczas zwiedzania Starówki warto przespacerować się trasą Drogi Krzyżowej (Via Dolorosa). Jest to droga, którą prawdopodobnie przemierzył Jezus Chrystus dźwigając krzyż na Golgotę. Ostatnie stacje Drogi Krzyżowej znajdują się w Bazylice Grobu Pańskiego.
5. Bazylika Grobu Pańskiego
Bazylika Grobu Pańskiego (Church of the Holy Sepulchre) to bez wątpienia najważniejsza świątynia chrześcijańska, uznawana za większość odłamów tej religii. Budowla obejmuje miejsca dwóch najważniejszych wydarzeń w życiu Jezusa: Ukrzyżowania i Zmartwychwstania.
Do Bazyliki wchodzi się przez dziedziniec zwany atrium. Zaraz przy wejściu głównym znajduje się kamienny blok – to Kamień Namaszczenia, na którym złożono ciało Jezusa zdjęte z Krzyża. Tradycja mówi, że należy uklęknąć i ucałować powierzchnię kamienia. Popularne też jest potarcie o kamień swojego wisiorka czy różańca. Po prawej stronie widać strome schody, które prowadzą do Kaplicy Golgoty, będącej w istocie obudowanym wzgórzem, na którym dokonało się Ukrzyżowanie. Kierując się na lewo od Kamienia Namaszczenia wchodzi się do przedsionka, z którego pomiędzy kolumnami widać edykul otaczający Grób Święty. Nieestety trzeba odstać swoje w kolejce (my poza sezonem czekaliśmy 1,5h). Przez niskie przejście, w którym trzeba się zgiąć niemal do pasa przechodzi się do maleńkiego pomieszczenia, w połowie zajętego przez sarkofag, pod którym znajduje się Grób Święty.
6. Góra Oliwna
Góra Oliwna leży na wschodnim krańcu Jerozolimy i oddziela miasto od Pustyni Judzkiej. Ze zbocza góry (jest wyższa od Wzgórza Świątynnego) rozpościera się rozległy widok na Jerozolimę z charakterystyczną złotą Kopułą na Skale. Na zboczu zachodnim w kierunku Wzgórza Świątynnego położony jest rozległy cmentarz żydowski, a u podnóża góry, od strony zachodniej, rozciąga się Ogród Oliwny. Góra Oliwna ma także ważne znaczenie dla chrześcijan i uznawana jest przez nich za miejsce święte. To właśnie tu miało miejsce wniebowstąpienie Jezusa Chrystusa 40 dni po zmartwychwstaniu.
7. Yad Vashem
Podczas pobytu w Jerozolimie wręcz trzeba odwiedzić Yad Vashem czyli Muzeum Holocaustu. Placówka znajduje się z dala od centrum, na zboczu Góry Herzla i przeznaczona jest wyłącznie dla osób dorosłych. Na całym świecie znana jest jako instytut nadający tytuł Sprawiedliwego wśród Narodów Świata tym, którzy ryzykując życie, ratowali Żydów podczas II wojny światowej. Muzeum Holocaustu to zbiór danych o Holocauście, jego ofiarach i sprawcach, a także o tych, którzy nie pozostawali obojętni wobec tragedii Żydów.
Dla turystów najważniejszą częścią jest muzeum historyczne. Ekspozycje mają układ chronologiczny. Obejmują także liczne dokumenty i zapiski w języku polskim. Niektóre miejsca przerażają i wzruszają jednocześnie. Dla mnie najbardziej wzruszające było pomieszczenie, składające się z samych luster, a w nich wyświetlane były zdjęcia małych dzieci, które zginęły. Zaraz obok w półokrągłej auli zwanej Salą Pamięci, wśród głazów z wyrytymi nazwami 21 obozów śmierci płonie wieczny ogień. Całość otacza Ogród Sprawiedliwych, w którym osoby wyróżnione tytułem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata sadzą pamiątkowe drzewka i odbierają odznaczenia. Spotkać tu można drzewo poświęcone Irenie Sendlerowej.
Poniżej mapa z zaznaczonymi punktami.
